Je zou zeggen dat het makkelijk is om iets uit te leggen als je ergens veel vanaf weet. Aan de ene kant is dat waar. Hoe meer je weet, hoe meer je kunt vertellen. Maar als je gesprekspartner een heel ander kennisniveau heeft dan jij, wordt het een stuk lastiger. Dingen die voor jou vanzelfsprekend zijn, zijn onbekend terrein voor de ander. Laat staan dat ze weten wat jouw vakjargon betekent.
Hoe breng je dan toch kennis over? Door ELI5 te gebruiken: Explain Like I'm 5 (leg uit alsof ik vijf jaar oud ben). Hoe werkt deze techniek en wanneer pas je hem toe?
De term ELI5 wordt voornamelijk gebruikt op het internet, zoals op het forum Reddit. In de subreddit explainlikeimfive staan allerlei vragen van mensen die een eenvoudige uitleg willen. Zij hebben geen tot weinig informatie over het onderwerp waar ze meer van willen weten. Het is dus belangrijk dat het antwoord niet te complex is. Vandaar dat iemand zegt 'Leg uit alsof ik vijf jaar oud ben.'
De ELI5-techniek kun je ook buiten het internet om gebruiken. Bijvoorbeeld als je een presentatie moet geven aan mensen die (nog) geen verstand hebben van het onderwerp. Maar ook als je een stagiair moet inwerken bijvoorbeeld. Die heeft al wel enige kennis opgedaan op school, maar mist waarschijnlijk nog een hoop cruciale informatie.
Zodra je met iemand praat die minder ervaring of kennis heeft dan jij, moet je de informatie kunnen simplificeren.
Een ding moet je wel goed onthouden: je gesprekspartner is natuurlijk niet echt vijf jaar oud. Het is belangrijk dat het antwoord simpel, maar niet kinderachtig is. Iemand heeft wel de vereiste intelligentie, maar niet de vereiste kennis. Dat is een groot verschil. Breng je antwoord dus niet neerbuigend.
ELI5 is uitermate geschikt als je complexe materie moet uitleggen. Maar hoe doe je dat nou precies, iets simplificeren? Bijvoorbeeld door voorbeelden en metaforen te gebruiken. Deze zijn door mensen eenvoudig te begrijpen, ook als ze niets van het onderwerp afweten. Dat hebben we in onderstaand voorbeeldantwoord dikgedrukt.
Voorbeeldvraag: 'Waarom is het zo donker in de ruimte, maar wel licht op de aarde?'
Antwoord in ELI5-stijl: 'Zodra de zon opkomt, wordt ons deel van de aarde verlicht en kunnen we iets zien. Maar waarom is de ruimte zelf dan zo donker? Daar schijnt de zon toch ook? Dat klopt helemaal, maar je hebt niet alleen licht nodig om iets te kunnen zien. Je hebt ook iets nodig dat het licht kan weerkaatsen. Als je de lampen in huis aandoet, botsen de lichtstralen op alle spullen in de kamer. Je plant, de bank, de tafel en ga zo maar door. Die weerkaatsen het licht. Daarom kunnen we ze zien. Maar in de ruimte is er bijna niets om het licht van de zon (en andere sterren) te weerkaatsen. Daarom is de ruimte zelf donker, ondanks dat er wel licht is.'
Het gaat bijna vanzelf: vakjargon gebruiken. Als je al jaren ergens mee werkt, ben je volkomen vertrouwd met zulke termen. Maar realiseer je dat niemand buiten jouw vakgebied weet wat ze betekenen. Jargon en andere moeilijke woorden kun je dus beter vermijden. Leg ze in plaats daarvan uit of gebruik een 'normaal' Nederlands woord. Zeg dus niet 'bila' of 'bilateraal overleg', maar gewoon 'een gesprek tussen twee mensen, vaak leidinggevende en medewerker.'
Soms ontkom je er niet aan om moeilijke woorden te gebruiken. Biologische termen zijn bijvoorbeeld ingewikkeld, maar daar bestaan nu eenmaal geen alternatieven voor. Leg ze dan zo helder mogelijk uit. Het moeilijke woord hebben we dikgedrukt.
Bijvoorbeeld zo: 'Sommige stoffen zijn carcinogeen. Dat betekent dat ze kankerverwekkende eigenschappen hebben. Om de carcinogeniteit te testen, kun je meerdere onderzoeken doen.'
Inhoud
