De Loonkloof: Vijf Vragen en Antwoorden

Als we het hebben over de loonkloof, dan bedoelen we het verschil in salaris tussen verschillende groepen werknemers. In de praktijk wordt daarmee vaak het loonverschil tussen mannen en vrouwen bedoeld. Dit is niet alleen een realiteit in Nederland, maar ook in andere EU-landen.

In dit artikel beantwoorden we de volgende vijf vragen:

• Hoe groot is de loonkloof tussen mannen en vrouwen?
• Welke factoren dragen bij aan dit verschil?
• Welke gevolgen heeft de loonkloof?
• Wat is het verschil tussen de loonkloof en loondiscriminatie?
• Welke rol speelt salarisonderhandeling?

1. Hoe groot is de loonkloof tussen mannen en vrouwen?

Hoe groot de loonkloof tussen mannen en vrouwen precies is? Dat ligt eraan met welke cijfers je rekent en voor welke factoren je corrigeert. De FNV maakte een duidelijk rapport op basis van cijfers uit 2023.

Op basis van o.a. dat rapport en cijfers van het CBS kunnen we het volgende zeggen over hoe groot de loonkloof in Nederland precies is.

Loonkloof van 38 procent

Zou je de jaarsalarissen van alle werkende vrouwen bij elkaar optellen en deze delen door het aantal vrouwen, dan blijkt dat zij 38 procent minder verdienen dan mannen. Dat komt deels doordat veel vrouwen in deeltijd werken. Dan ligt je jaarsalaris logischerwijs lager.

Deze loonkloof is ook duidelijk te zien in ons artikel over het gemiddelde salaris in Nederland.

Loonkloof van 12 procent

Je kunt de loonkloof scherper berekenen door alleen te kijken naar het bruto-uurloon. Dat schetst een eerlijker beeld dan het totale jaarsalaris, omdat je zo corrigeert voor het feit dat veel vrouwen parttime werken.

Het verschil in bruto-uurloon tussen mannen en vrouwen was 12 procent in 2024, in het voordeel van de mannen. Om bij dit loonverschil stil te staan, is Equal Pay Day in het leven geroepen. Vanaf die dag werken vrouwen de rest van het jaar symbolisch voor niets. In 2024 viel deze dag op 15 november.

Loonkloof van 6 procent

Maar ook de loonkloof van 12 procent is niet het hele verhaal. Want mannen hebben vaker een topfunctie, met bijbehorend salaris. Ook worden sommige sectoren minder hoog gewaardeerd dan andere, zoals de zorg en het onderwijs. Dat zijn vaak de sectoren waar vrouwen in werken. Dat verklaart deels het hogere bruto uurloon van mannen.

Maar ook als je voor ál die factoren corrigeert, blijft er een loonkloof van zo’n 6 procent over tussen mannen en vrouwen. Daar is dus geen logische verklaring voor.

2. Wat zijn de oorzaken van de loonkloof?

Zoals je in de uiteenzetting hierboven al zag: de loonkloof heeft verschillende oorzaken. We zetten ze hieronder nog een keer op een rijtje.

3. Wat zijn de gevolgen van de loonkloof?

Dat vrouwen 36 procent minder verdienen dan mannen, betekent dat ze in een heel werkend leven € 300.000 mislopen. Dat heeft ook gevolgen voor het pensioen dat zij opbouwen. Vrouwen zijn hierdoor vaker financieel afhankelijk van hun (mannelijke) parter.

4. Wat is het verschil tussen loondiscriminatie en de loonkloof?

Met de loonkloof wordt simpelweg het verschil in beloning tussen mannen en vrouwen bedoeld. Die is zoals je kon lezen ook grotendeels te verklaren.

Er is sprake van loondiscriminatie als een vrouw met dezelfde ervaring als een man minder betaald krijgt voor exact hetzelfde werk. De implicatie is dat zij minder betaald krijgt vanwege haar geslacht.

Een deel van de onverklaarbare loonkloof komt hoogstwaarschijnlijk door (onbewuste) loondiscriminatie.

5. Welke rol speelt salarisonderhandeling in de loonkloof?

Een reden die we nog niet hebben genoemd voor het salarisverschil tussen mannen en vrouwen is de salarisonderhandeling. Bij veel werkgevers is het mogelijk om over je loon te onderhandelen. Hoewel het zowel mannen als vrouwen vrij staat om dit te doen, kan dit (onbewuste) loondiscriminatie tot gevolg hebben.

Heersende stereotypen over hoe mannen en vrouwen zich gedragen (of horen te gedragen), kunnen het voor vrouwen moeilijker maken de onderhandeling aan te gaan. Zo sluipen er langzaam maar zeker salarisverschillen in. Dat zegt ook het College voor Rechten van de Mens over de loonkloof.