Conceptueel denken: wat betekent het en hoe ontwikkel je het

Wat is conceptueel denken?

Conceptueel denken is het vermogen om in concepten te denken. Bijvoorbeeld wanneer je iets moet ontwerpen of een probleem moet oplossen.

Waarom is conceptueel denken belangrijk op de werkvloer?

Conceptueel denken helpt je om een creatieve oplossing te vinden, bijvoorbeeld als je iets moet ontwerpen óf als je een probleem op de werkvloer wilt oplossen. Conceptueel denken kan dus op twee manieren ingezet worden.

De start is altijd hetzelfde: je kijkt naar een situatie vanuit een zo breed mogelijk perspectief en dat maakt het mogelijk om buiten de kaders te denken. Je oplossingen zijn dan ook vaak origineel en zelfs innovatief.

Werk je voor een bedrijf dat steeds op zoek is naar nieuwe, creatieve concepten, dan kom je met de competentie conceptueel denken volledig tot je recht.

Conceptueel denken en lineair denken: wat is het verschil?

Tussen lineair denken en conceptueel denken bestaan een paar wezenlijke verschillen.

Lineair denken

Als je lineair denkt, focus je je op details om tot een oplossing te komen. Je denkt concreet, in plaats van abstract. Vaak komen traditionele oplossingen hieruit voort.

Conceptueel denken

Als je conceptueel denkt, focus je je op het geheel om tot een oplossing te komen. Sterker nog: je start eerst met een visie over de oplossing en vult daarna pas de details in. Je denkt dus abstract, in plaats van concreet. Vaak komen creatieve oplossingen hieruit voort.

Welke manier van denken is beter?
De ene manier van denken is niet beter dan de andere. Toch kunnen medewerkers in een bedrijf door een verschil in manier van denken elkaar in de weg zitten. Als je zelf een conceptueel denker bent, dan moet je je bewust worden van dit verschil.

Conceptueel denken ontwikkelen: welke eigenschappen heb je nodig?

Als conceptueel denker heb je een helikopterview. En die komt tot stand door deze eigenschappen, ofwel conceptuele vaardigheden:

Analytisch denken
Je ziet de grote lijnen in processen of systemen en je kunt de informatie daarin goed ontleden. Dit stelt je in staat om verbanden te leggen tussen allerlei interne en externe factoren.

Abstract denken
Je begrijpt abstracte, dus nog niet tastbare concepten goed. Vanuit abstracte zaken kun je concrete zaken visualiseren.

Probleemoplossend vermogen
Je wilt graag een oplossing vinden, of je nu een nieuw ontwerp maakt of een bestaand probleem aanpakt. Jouw probleemoplossend vermogen komt dan goed van pas.

Doorzettingsvermogen
Jij stopt niet met analyseren tot je een oplossing hebt: dát is doorzettingsvermogen. En door steeds te oefenen in het leggen van verbanden, word je ook steeds beter in conceptueel denken.

Ruimdenkend
Je bent ruimdenkend: je kunt goed buiten de kaders denken. Dit stelt je in staat om creatieve concepten, dan wel oplossingen te bedenken.

Overtuigingskracht
Je weet anderen te overtuigen van je oplossing. Als je een leidinggevende functie hebt, dan is dit zonder meer handig. Je hebt immers een brede kijk op een situatie.

Luisteren
Je luistert goed naar anderen, zoals je collega’s of klanten, om een breed of nog breder beeld van een situatie te krijgen. Hierbij maak je goed onderscheid tussen feiten en meningen.

Communicatief vaardig
Je weet je ideeën en oplossingen op een begrijpelijke manier te presenteren in rapporten of vergaderingen. Na jouw uitleg snapt iedereen welke waarde je idee of oplossing heeft.

Wat is conceptueel denken in de praktijk?

Conceptuele denkers herkennen zich vaak in deze kenmerken.

• Je denkt in beelden en associaties. Anders gezegd: je bent een beelddenker.
• Je houdt mogelijk ook van storytelling. Bij beelden horen namelijk ook verhalen.
• Je formuleert een probleem vooral in algemene termen, maar je bekijkt het probleem ook van meerdere kanten.
• Je houdt van mindmaps. Die helpen je verbanden te leggen en patronen te zien.
• Je brainstormt met andere experts over de situatie. Zo maak je kennis met nieuwe perspectieven en invalshoeken.
• Je houdt toezicht op de grote lijnen en je kunt over de grenzen van je vakgebied kijken.

Voorbeelden van conceptueel denken

Conceptueel denken is een waardevolle competentie voor veel verschillende beroepen. Ontdek in deze drie voorbeelden hoe concreet conceptueel denken wordt toegepast.

Voorbeeld 1 - Architect
Een architect start met een bepaalde visie. Hoe moet een gebouw eruit komen te zien? Hij of zij tekent een ontwerp gebaseerd op deze visie.

Voorbeeld 2 - Wiskundeleraar
Een wiskundeleraar gebruikt conceptueel denken om abstracte wiskundige concepten, zoals algebra of kansberekening, begrijpelijk te maken voor leerlingen. Zij leren zo het ‘waarom’ achter de wiskundige concepten te begrijpen.

Voorbeeld 3 - Overheidsadviseur
Een overheidsadviseur analyseert complexe maatschappelijke problemen. Hij of zij legt onder meer verbanden tussen sociale, politieke en economische factoren. Door deze verbanden in kaart te brengen, kan de adviseur voorspellingen doen en strategieën ontwerpen.

Wat is een valkuil bij conceptueel denken?

Een valkuil bij conceptueel denken is dat je te weinig rekening houdt met details. Dit is vooral nadelig als je een complex probleem moet oplossen, want daarin zijn details soms juist belangrijk. Het gevolg is dat je een vraagstuk ten onrechte gaat versimpelen. Je komt dan alsnog niet tot de juiste oplossing. Een mogelijke oplossing voor deze valkuil is dat je (vaker) gaat samenwerken met lineair denkers.