Didactische Vaardigheden: Betekenis en Voorbeelden

Didactische vaardigheden worden ook wel onderwijskundige vaardigheden genoemd. Ze zeggen iets over hoe goed je kennis kunt overdragen aan iemand anders. Dat is natuurlijk van belang als je leraar bent, maar ook buiten het onderwijs komen didactische vaardigheden van pas. In dit artikel vertellen we waarom deze vaardigheden belangrijk zijn, geven we voorbeelden van onderwijskundige vaardigheden en leggen we uit hoe je ze kunt toepassen in je werk.

Belangrijkste punten:

• Didactische vaardigheden zijn nodig om efficiënt kennis over te dragen.
• Onderwijskundige vaardigheden komen niet alleen van pas in het onderwijs, maar in alle banen.
• Je kunt aantonen dat je over deze vaardigheden beschikt, door in je sollicitatie te verwijzen naar momenten waarop je mensen iets geleerd hebt.

Waarom zijn onderwijskundige vaardigheden belangrijk?

Of je het nu door hebt gehad of niet, al je hele leven heb je te maken met didactische vaardigheden. Je verzorgers hebben je leren praten en nette manieren geleerd. Op school leerde je rekenen en schrijven van je docent. Je beste vriend heeft je uitgelegd hoe dat leuke spel gaat waar je nu verslaafd aan bent. En hoe denk je dat je al je werkkennis hebt gekregen? Dat de kennisoverdracht is gelukt, dank je aan de didactische vaardigheden van anderen.

Onderdelen van didactische vaardigheden

Het is je vast opgevallen dat de één veel beter is in iets uitleggen dan de ander. Waarschijnlijk heeft de persoon van wie je de uitleg snel snapt een hoop van onderstaande didactische vaardigheden.

Doelen formuleren

Kennisoverdracht begint altijd met een doel formuleren. Je moet weten wat de persoon aan het einde van jouw uitleg moet kunnen of weten. Deze doelen deel je ook met ze. Zo weten ze waar ze naar toe moeten werken.

Je weet het einddoel ook op te knippen in meerdere subdoelen. Stel dat je je vriend een spel wil uitleggen. Het doel is natuurlijk dat hij foutloos het spel kan spelen. Maar daarvoor moet je hem de spelregels uitleggen, de uitzonderingen vertellen, de beste tactiek verklappen en welke aspecten het belangrijkst zijn. Al die subdoelen houd je voor ogen tijdens je uitleg.

Aanpassingsvermogen

Als je iets uitlegt, moet je je kunnen aanpassen aan de persoon waarmee je praat. Je zult dingen soms heel anders moeten uitleggen, omdat je gesprekspartner in een andere belevingswereld zit. Inlevingsvermogen is dan ook cruciaal. Je uitleg aanpassen is nog wel te doen als het om één persoon gaat, maar in een klas met dertig leerlingen is dit een behoorlijke uitdaging.

Inspireren

Aan goed kunnen uitleggen heb je niks als je pupillen niks willen leren. Didactiek draait ook om kunnen inspireren en motiveren. Ze moeten wíllen leren van je. Je moet ze ontvankelijk maken voor jouw kennis, anders blijft je uitleg niet hangen.

Feedback geven

Of je nu een opdracht binnenkrijgt van een leerling of het werk van je collega moet controleren, feedback geven hoort erbij. Alleen zeggen dat iets goed of fout is, is niet genoeg. Je moet ook kunnen kunnen uitleggen waaróm iets wel of niet klopt.

De stof tot in de puntjes begrijpen

Als je iets niet kunt uitleggen, begrijp je het zelf nog niet helemaal. Een goeie docent zal de stof dus tot in de puntjes moeten beheersen. Pas dan kun je ook antwoord geven op onverwachte of moeilijke vragen.

Checken of informatie is geland

Zeker als je voor een klas staat, is het belangrijk om tussendoor te controleren of de informatie goed geland is. De kans is aanwezig dat iedere leerling een ander niveau heeft en andere dingen heeft begrepen. Je hangt dus regelmatig de peilstok uit om te checken of je uitleg is aangekomen.

Verschillende werkvormen inzetten

Je kennis kun je op meerdere manieren overdragen, dat noemen we ook wel de werkvorm. Geef je iemand een eenvoudige toets? Gebruik je beeld- en videomateriaal? Doe je het in spelvorm? Het is belangrijk dat je je doelgroep laat meedenken in wat voor hen het beste werkt.

Onderwijskundige vaardigheden in reguliere banen

Zoals we al zeiden zijn onderwijsvaardigheden onmisbaar in het onderwijs. Maar ook in andere vakgebieden is het een superhandige skillset om te hebben. Misschien moet je een collega inwerken of een stagiair begeleiden. Of je wordt gevraagd aan de rest van het bedrijf uit te leggen hoe je dat project zo succesvol hebt aangepakt. In al die situaties doe je aan kennisoverdracht en zul je didactische vaardigheden moeten toepassen.

Hoe toon je aan dat je ze hebt?

Wordt er in een vacature gevraagd om didactische vaardigheden? Als je een lerarenopleiding of iets aanverwants hebt gedaan, dan is het niet zo moeilijk om aan te tonen dat je daarover beschikt. Maar hoe doe je dat in andere gevallen? Daarvoor ga je situaties af waarin jij iemand iets geleerd hebt. Denk bijvoorbeeld aan:

• Je hebt jarenlang bij de klantenservice gewerkt. Na een poos werd jij de vaste vraagbaak voor nieuwe medewerkers en moest je hen inwerken.
• In je vrije tijd schilder je veel. Je bent een klasje begonnen en een van je pupillen is nu toegelaten tot de kunstacademie.
• Je hebt meerdere stagiairs begeleid, waarvan er nu ook een is aangenomen bij het bedrijf omdat je hem zo goed hebt ingewerkt.

Deze situaties kun je gebruiken in je sollicitatiebrief en cv om aan te tonen dat jij beschikt over didactische vaardigheden.

Didactische vaardigheden tips

Heb je tips nodig om aan je didactische vaardigheden te werken?

• Bekijk dan in ieder geval de onderdelen waaruit didactische vaardigheden bestaan nog een keer. Bedenk in hoeverre jij deze specifieke vaardigheid al onder de knie hebt en waar dat uit blijkt. Dan heb je ook helder waar je nog aan moet werken.
• Didactiek is sowieso een kwestie van oefenen. Hoe vaker je mensen iets moet uitleggen, hoe makkelijker het wordt.
• Probeer aan mensen hun houding te zien of ze je echt begrijpen. Vraag ook door om te zien of de kennis geland is.
• Probeer je uitleg op meerdere manieren te geven. Gebruik verschillende werkvormen bijvoorbeeld, of gebruik meer metaforen. Test de verschillende methodes uit om te zien welke het best gesnapt wordt.
• Volg een cursus of doe een lerarenopleiding. Door er een langere periode gericht mee bezig te zijn, zul je sneller je onderwijskundige vaardigheden ontwikkelen.