Burn-Out: oorzaken, symptomen & herstel

Wanneer heb je een burn-out? Op welke verschijnselen en kenmerken moet je letten? Wat kun je ertegen doen?

Wat is een burn-out?

De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) richt zich in deze context op drie begrippen, die inhoudelijk grotendeels dezelfde betekenis hebben: aanpassingsstoornis, overspanning en burn-out. Er zijn echter verschillen.

Aanpassingsstoornis
De DSM-5 zorgstandaard definieert een ‘aanpassingsstoornis', als ‘emotionele en gedragsmatige symptomen, die binnen drie maanden ontstaan als reactie op een aanwijsbare stressor.' Bron: ggzstandaarden.nl.

Overspannenheid (of surmenage)
Een tijdelijke overspannenheid is terug te voeren op een bepaalde gebeurtenis en iets wat we van tijd tot tijd allemaal ervaren.

• Lichte vormen van (werk)stress kenmerken zich vaak door ‘teveel engagement', of ‘teveel willen doen'.
• Verwaarloosde, zwaardere vormen van overspanning schaart men ook wel onder de noemer ‘surmenage'.

Burn-out
Een burn-out is een fysiek en mentaal probleem, dat opspeelt na een langdurige periode van overbelasting (overspanning). Het is het Engelse woord voor ‘opgebrand', wat aangeeft dat personen volledig uitgeput zijn.

• De beroepsziekte kenmerkt zich niet door meer, maar door minder engagement en een emotioneel afgestompt gevoel.
• Wanneer onbehandeld, kan het fenomeen plaats maken voor een psychische aandoening, zoals een klinische depressie.

Hoe ontstaat een burn-out?

Een burn-out krijg je na een langdurige periode van overspanning. Niet alleen door werkstress, maar ook door privéomstandigheden. Meestal gaat het om een mix van oorzaken.

Oorzaken

• Een gebrek aan controle: het gevoel alsof het leven voortraast zonder dat je zelf iets in te brengen hebt.
• Disfunctionele dynamiek op de werkplek: niet gewaardeerd worden door je werkgever, conflicten met collega's of onduidelijke verwachtingen.
• Extreme activiteit: constant hetzelfde, eentonige werk doen, of juist lange tijd in een chaotische werksfeer zitten.
• Gebrek aan sociale ondersteuning: niet je hart kunnen luchten bij dierbaren of niet begrepen worden door collega's en leidinggevenden.
• Disbalans tussen werk en privé: werk neemt je leven over en laat weinig ruimte over voor vrienden, familie of hobby's.
• Andere stressoren: een (levensbedreigende of chronische) somatische aandoening of het verlies van een dierbare.

Wat zijn de symptomen van een burn-out?

De verschijnselen en kenmerken verschillen per persoon. Ook het verloop is bij iedereen anders.

Burn-out klachten / symptomen van overspanning

• Aanhoudend vermoeid zijn, je beroerd voelen, of lichamelijke klachten ervaren zonder aanwijsbare reden.
• Aanhoudende aspecifieke klachten of problemen, zoals:
  • buikpijn;
  • duizeligheid;
  • concentratieproblemen;
  • gespannenheid;
  • hartkloppingen;
  • hoofdpijn;
  • huilbuien;
  • je licht in het hoofd voelen;
  • labiliteit;
  • lusteloosheid;
  • monotone spraak;
  • prikkelbaarheid;
  • slaapproblemen; of
  • trage of juist onrustige motoriek.
• Verminderde werkprestaties.
• Overmatig alcohol- of drugsgebruik.

Bron: ggzstandaarden.nl

Wat zijn de gevolgen van een burn-out?

Een heftige burn-out kan enorm ingrijpend zijn. Zo kan de opgelopen spanning voor relatieproblemen zorgen en het onmogelijk maken om goed te functioneren op de werkvloer. Dit kan weer tot financiële problemen leiden. Sommige mensen houden er een trauma aan over. Ook dierbaren om je heen kunnen stress ervaren door de zorg die ze moeten verlenen.

Wat te doen bij een burn-out?

Deskundigen raden onder meer het volgende aan:

1. Onderzoek waar het probleem vandaan komt
Zoals gezegd: een burn-out wordt meestal veroorzaakt door een mix van factoren.

2. Zoek naar manieren om je werk zinvol te laten voelen
Op sommige aspecten van je professionele leven heb je nu eenmaal geen, of beperkte invloed, zoals de bedrijfscultuur of deadlines. Richt je dus op zaken die je wél kunt veranderen. Welk stappen kun je nemen om je werk aangenamer en bevredigender te maken? Ga eventueel in gesprek met je baas. Zeg dat je behoefte hebt aan een project dat je werkelijk opwindt. Misschien kun je enkele van je andere verantwoordelijkheden delegeren. Is er een andere functie beschikbaar in het bedrijf die beter bij je past?

3. Las bewust pauzes in
Pauzeer op gezette tijden om uit te rusten en lichaam en geest op te laden.

4. Maak tijd vrij om dingen te doen die je een goed gevoel geven
Voer activiteiten uit die voor jou verrijkend en herstellend aanvoelen, zoals hardlopen, naar het strand gaan of gitaar spelen, om een aantal voorbeelden te noemen.

5. Mindfulness
Mindfulness draait om het focussen op het hier en nu. Het is een methode waarbij je je bewust wordt van je huidige gedachten, lichamelijke gevoelens en emoties, zonder daarover te oordelen. Voor veel mensen werkt het stressverlagend en zelfs ontspannend. Probeer eventueel een app zoals Headspace, of volg een (online) cursus onder begeleiding.

6. Zoek steun
Zoals bij ieder ander probleem is het belangrijk om je gevoelens te delen met je partner, vrienden, familieleden, of collega's. Professionele ondersteuning van een bedrijfsarts en/of psycholoog kan uiteraard ook helpen.

7. Zoek een nieuwe baan
Heb je geprobeerd een aantal van deze strategieën toe te passen en voel je je nog steeds ellendig? Wellicht is het tijd om andere carrièremogelijkheden te onderzoeken. Denk in kleine stapjes. Werk bijvoorbeeld je cv bij, zet je wensen en eisen op een rij, leg contact met een loopbaancoach en/of zoek naar interessante vacatures.