Koopkracht. Wat is dat precies? Waarschijnlijk heb je de term weleens gehoord uit de mond van een politicus. En verschillende instanties - zoals het Nibud en het Centraal Planbureau (CPB) - berekenen ieder jaar meerdere keren hoe de koopkracht ervoor staat.
In dit artikel beantwoorden we de volgende vragen:
Heel simpel gezegd geeft koopkracht aan hoeveel je met je besteedbare inkomen kunt kopen. Dat is je netto-inkomen, plus eventuele toeslagen en min je zorgkosten. Onder meer het CPB berekent jaarlijks of de koopkracht van de meeste Nederlanders erop vooruit of achteruit gaat. Hoeveel kunnen huishoudens dit jaar kopen met hun inkomen vergeleken met het jaar ervoor?
Als het over koopkracht gaat, dan gaat het vrijwel altijd over zogeheten statische koopkracht. Dat wil zeggen: hoeveel je kunt kopen als je persoonlijke situatie exact gelijk blijft. Dat is vrijwel nooit zo. Misschien krijg je een baby - kinderen zijn best duur - ga je trouwen, of krijg je salarisverhoging. Dat heeft nogal wat invloed op je besteedbare inkomen en dus op je koopkracht.
De statische koopkracht is vooral interessant om te berekenen of de gemiddelde Nederlander erop voor- of achteruit gaat. Maar over je persoonlijke koopkracht zegt die berekening natuurlijk niets.
Een berekening waarbij wél rekening wordt gehouden met al deze persoonlijke omstandigheden, noem je dynamische koopkracht. Deze wordt achteraf berekend door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Om überhaupt koopkrachtplaatjes te kunnen maken, moeten de inkomens van Nederlandse huishoudens eerst worden gestandaardiseerd. Twee huishoudens kunnen wel exact hetzelfde besteedbare inkomen hebben, maar toch een heel ander koopkrachtplaatje laten zien. Bijvoorbeeld omdat het ene huishouden uit 2 mensen bestaat en het ander uit 5.
Daarom werkt het CPB met zogeheten equivalentiefactoren. Dat kunnen we het best uitleggen aan de hand van een voorbeeld.
Een alleenstaande heeft een besteedbaar inkomen van € 10.000. Dit huishouden heeft een equivalentiefactor van 1.
Een echtpaar zonder kinderen heeft een besteedbaar inkomen van € 14.000 euro. Dit huishouden heeft een equivalentiefactor van 1,4.
De koopkracht voor deze beide huishoudens is dus in beide gevallen € 10.000 (14.000 / 1.4 = 10.000)
Zoals je ziet moet je de equivalentiefactor vergroten als je meer leden aan het huishouden toevoegt. Je hebt dan meer inkomen nodig om dezelfde koopkracht te genereren.
Hoewel het CPB rekent met een statische koopkracht, staat deze in werkelijkheid nooit vast. Verschillende dingen zijn van invloed op jouw persoonlijke koopkracht. We noemen er een aantal:
Je besteedbaar inkomen is de belangrijkste factor voor je koopkracht. Hoe hoger dit bedrag, hoe meer je kunt besteden. Dit heb je deels zelf in de hand, bijvoorbeeld door om salarisverhoging te vragen of een nieuwe baan aan te nemen.
Als de prijzen stijgen (inflatie) en je besteedbaar inkomen gelijk blijft, gaat je koopkracht omlaag. Hier heb je helaas weinig invloed op, behalve keihard hopen dat de prijzen ooit weer gaan dalen.
In veel cao’s zijn regels opgenomen over inflatiecorrectie. Dat is een loonstijging die de inflatie moet compenseren. Heb je geen cao? Dan kun je alsnog bij je werkgever om een inflatiecorrectie vragen, maar deze is niet verplicht je die te geven.
Nog iets waar je geen invloed op hebt: overheidsbeleid. Veranderingen in toeslagen, belastingtarieven of het minimumloon kunnen je besteedbaar inkomen - en dus je koopkracht - direct beïnvloeden. Zowel negatief als positief.
Inhoud
